( به آگاهی میرساند pdf کامل این مقاله در سایت جامعه مهندسین مشاور نشریه شماره ۷۲ تابستان ۱۳۹۵ قابل دریافت است)
ویژگیهای معماری فضاها و اجزای تاسیساتی بخش اول؛ موتورخانه قسمت سوم
محل استقرار موتورخانه
بدون توجه به شاخصهای اقتصادی، ایمنی، امنیتی و ضوابط ساخت که از مراجع ذیصلاح صادر می گردد؛ احداث موتورخانه از پایین ترین طبقه تا بالاترین طبقه در هر مجتمع ساختمانی امکان پذیر است. ولی محل استقرار موتورخانه بدلیل ویژگیهای خاص هر پروژه متفاوت از یکدیگر طراحی و اجرا گردیده است. شاخصهای مهم جهت بررسی واخذ تصمیم در ارتباط با محل موتورخانه و ویژگی آن بشرح زیر می باشد:
۱- امکان حمل تجهیزات به و از موتورخانه به سهولت و راحتی و یا به واسطه ایجاد باراندازی، استفاده از گودی نور جهت طبقات تحتانی، حرکت دادن تجهیزات در مسیر رمپها (در صورتیکه با در نظر گرفتن ارتفاع تجهیزات و وزن امکان پذیر باشد) در طبقات پارکینگ، استفاده از دربها و بازشوها در دیوارها و یا سقف جهت ایجاد دسترسی مستقیم به موتورخانه و بطور کلی با توجه به پرحجم و سنگین ترین تجهیز امکان حمل به موتورخانه بررسی گردد.
۲- کاهش انتقال صدای تجهیزات درحال کار با ایجاد فاصله بین فضاهای تحت بهره برداری و موتورخانه ؛انتقال موتورخانه به طبقه تحتانی، احداث موتورخانه درخارج از بدنه ساختمان و دیگر راهکارها
۳- الزامات امنیتی بمنظور محدود کردن تردد سرویسکاران تجهیزات موتورخانه و جلوگیری از حضور آنها در طبقات و یا فضاهای خاص امنیتی
۴- الزامات ایمنی؛ بمنظور کاهش ریسک مخاطرات مانند حریق، آبگرفتگی و یا انفجار موتورخانه و سرایت آن به دیگر بخشهای حساس ساختمان (مانند همجواری موتورخانه در کنار مراکز داده و سالن های تمیز تولید دارو) محل مناسب پیش بینی گردد.
۵- الزامات اقتصادی و فنی؛ پیش بینی موتورخانه در طبقه همکف، زیرزمین اول و یا طبقات فوقانی در یک مرکز تجاری غیر اقتصادی می باشد!! همچنین مناسب است در صورت وجود تجهیزات سنگین بمنظور اجتناب از ایجاد سازه هایی غیر متعارف؛ موتورخانه در طبقات پیش بینی نگردیده و به پایین ترین طبقه منتقل شود. بررسی اقتصادی احداث کانال های زمینی ، طول لوله کشی و پرت انرژی از لوله ها در انتخاب محل موتورخانه در محوطه اثر گذار می باشد.
۶- ارتفاع موتورخانه؛ ظرفیت تجهیزات، ابعاد و تعداد آن متناسب با وسعت پروژه می باشد؛ بنابراین در پروژه های بزرگ بمنظور کاهش سرمایه گذاری در خرید تجهیزات از دستگاههایی با ظرفیت بالا استفاده می گردد. لذا در پروژه های بزرگ ارتفاع مناسب موتورخانه حائز اهمیت است. در شرایطی که موتورخانه یک پروژه بزرگ در محوطه پیش بینی می گردد تامین ارتفاع بالای ۵/۴ متر مفید(ارتفاع مفید: فاصله کف تا پایین ترین نقطه المانهای سازه ای موتورخانه می باشد) امکان پذیر است.
در این شرایط با توجه به ارتفاع تجهیزات، نحوه نصب شیرآلات در بالای دستگاهها، مسیر و ابعاد دودکش ها و تعداد لایه های لوله کشی ( لایه های لوله کشی مسیرهای افقی ارتباطی تجهیزات موتورخانه می باشد که در موتورخانه ها حداقل دو تا سه لایه لوله کشی ارتباطی خواهد داشت) ارتفاع مفید موتورخانه گاهاً به ۶ مترمی رسد.
همچنین چنانچه موتورخانه در قسمتی از فضای ساختمان پیش بینی می گردد با انتخاب پایین ترین طبقه ودر نظر گرفتن تراز کف پاینتر موتورخانه به نسبت فضای مجاور ارتفاع مناسب فراهم می گردد؛ همچنین اختصاص دو طبقه به موتورخانه بمنظور تامین ارتفاع مناسب معمول می باشد.
نصب تجهیزات موتورخانه در پروژه های متوسط و کوچک در محدوده ارتفاع ۳ متر امکان پذیر می باشد.
۷- ستون گذاری مناسب در جهت استفاده بهینه از سطح موتورخانه موثر است بعنوان مثال یکدستگاه چیلر تراکمی در ظرفیت متوسط به ابعاد ۱×۳ مترمربع با احتساب فضای تعمیراتی ( ۱ متر در هر جهت) به فضایی ۳×۵ مترمربع جهت نصب نیاز دارد و برای دو دستگاه چیلر با همپوشانی ۱ متر فضای نصب مشترک؛ فضای ۵×۵ متر مربع جهت نصب دو دستگاه چیلر مناسب می باشد. بنابراین در ستونگذاری ۴×۴ و یا ۵/۴ ×۵/۵ تنها یکدستگاه قابل نصب بوده و اینگونه ستونگذاری باعث افزایش سطح موتورخانه می گردد. در موتورخانه های بزرگ که تعدد دستگاههای مشابه مانند چیلر، دیگ، منابع و … خواهیم داشت توصیه می گردد ستونگذاری در هر جهت از ۵/۵ متر کمتر نگردد.